Размещено 2 года назад по предмету
Беларуская мова
от burankodan
бераг водара- пахла сырым пяском, асрам, гнiлымi, выкінутымі на сцямі (А. Наварыч) як моцная капа, вадзе гуляла, гучна плехкала рыба. Кучкамi лета л вакол цеплахода белыя чаплі... У густой рачной цеплынı душна • Выразна прачытайце словазлучэннi, што змешчаны у рамцы Запомніце пастаноўку націску у іх перабудуйце гэтыя словазлучэнні у неразя сказы На якое месца адносна назоўнiкаў неабходна паставіць прыметнікі? развіты сказ развітая культура развіты чалавек 107 Прачытайце аўтарскія рэмаркi з п'есы-казкі Усміхнiся, прынцэса!.. у Ягоў дзiка. Спішыце сказы Вызначце их структуру і падкрэслiце граматычныя асновы Вартавыя бяруць з рук Музыкi крапіву і падбягаюць да Злыд- ня, Злыдуха, Ягіні і Барабура і давай частаваць ахвотнКАЎ са лодкага жыцця жыгучкаю. Што тут усчалося! Лямант! Гармдар! А тым часам Музыка выйшаў наперад, узяў у рукі скрыпачку, паднес яе да пляча... 76 • Калi апраўдана выкарыстанне простых двухсастаўных сказаў у драматыч- ным творы? 108. Прачытайце тэкст. Вызначце яго стыль адказ аргументуйце. Пры неабходнасці карыстайцеся дадаткам у вучэбным дапаможніку Адметнасці сінтаксічнай арганiзацыi прозы Фёдара Янкоўскага Простыя сказы могуць актуалізаваць дынаміку дзеяння, экс- прэсіўна характарызуючы яго. Так, у апавяданні аўтар расказвае, як сусед прапанаваў падлетку пачастунак, але зрабіў гэта не зусiм па-людску: «Пастушок» I кiнуў адзiн яблык. Ен апiсаў над Кастуськом дугу (пера лет! ) і мякка ўпаў на пясок. Кастусёк павярнуўся на клiч. Па ляцеў другі яблык. Хлопец не крануўся. Сусед кiнуў трэці яблык у мую секунду, калі пастушок ступіў з месца. У пяску сярод вуліцы ляжалі тры спелыя, з чырвонымі і жоўтымi бакамі яблыкі. А Кастусёк ішоў за статкам туды, на выган. Ні разу не азірнуўся. Не глянуў набок. Сусед пастаяў крышку, сам сабе нешта сказаў і, угнуўшыся, знік. У прыведзеным урыўку а 11 сказаў - 9 простых. Яны выраз на перадаюць дынамічны малюнак аповеду, падаючы змену дзеян- няў у кантэксце. Узнікае амаль кінематаграфiчная дакладнасць жастаў, рухаў, што красамоўна высвечваюць характар і эмацыя- нальны падтэкст учынкаў. Экспрэсія дзеяння, створаная за кошт ужывання простых сказаў, якія акцэнтуюць асобна кожны рух, замяняе неабходную ў такой сітуацыі ацэнку. Выразна пададзе ныя тут жэсты герояў самі па сабе акрэсліваюць зневажальную самаўпэўненасць дарослага і падкрэслена высакародную годнасць падлетка (Л. Я ўдошына). • Якую інфармацыю вы атрымалі з тэксту? Вызначце сказ або сказы, якія выражаюць асноўную думку ў тэксце • Што вам яшчэ вядома пра функцыю (ролю) простых сказаў у маўленні? Галоўныя члены сказа 109. Спішыце сказы. Падкрэслiце граматычныя асновы. У дужках укажыце чым выражаны дзейнiкi. Якое месца ў сказе звычайна займае дзейнiк? Чаму? Што ен часцей за усе абазначае: вядомае ш новае? Пабудуйце вертыкальную схему 3-га сказа па ўзоры У зор. Пад абрывистым берагам цiха булькала вада (наз.). булькала вада д зе? я к? пад берагам цiха як ім?у абрывістым 1. Рыжая восень ходзiць мiж сосен, дорыць каралі рабінам (М. Аўрамчык). 2. Шырокі шлях пралёг паміж палёў (К. Буйло). 3. I свеціць блiзкiм аганьком пад ледам ягадка калiны (А. Пысін). 4. Сакавік наступае, з плеч кажух свой скідае (М. Танк). 5. Гасне дзень неўпрыкмет у блакіце бязмежным (К. Камейша). • Чаму дзейнiк i выказнік спалучаюцца рознанакіраванымі стрэлкам, а да- даныя члены - аднанакіраванымі? • Назавіце састаў дзейніка і састаў выказніка ў кожным сказе. Растлумачце парадак слоў у сказах 77