Тіл тас жарады,
Тас жармаса, бас жарады.
 
Шебердің қолы — ортақ,
Шешеннің тілі ортақ.
 
Тіл — буынсыз,
Ой - түпсіз.
 
Сүйреңдеген қызыл тіл
Сүйгеніңненайырар;
Иә жаубетін қайырар.
 
Алажағым кетсе де,
Айташағым кетпесін.
 
Ат жүйрігі айырады,
Тіл жүйрігі қайырады.
 
Мақтаған жеткізер,
Шаққан өлтірер.
 
Сүңгініңжарасыбітер,
Тілжарасы бітпес.
 
Басқа пәле тілден.
 
Тіл — тиексіз.
 
Тіл ерді қабырға салады,
Нарды қазанға салады.
 
Бас кеспек болса да,
Тіл кеспек жоқ.
 
Қызыл тіл жанның мияты,
Абырой ердің қуаты.
 
Ашуың келсе — қолың тарт,
Айтпас жерде — тілің тарт.
 
Тіл жүйрік емес,
Шын жүйрік.
 
Піл көтермегенді
Тіл көтереді.
 
Адам көңілінен азады,
Тілінен жазады.
 
Жер астында жатқанды,
Қазбай, қарап тіл табар.
 
Қойын-қойын сырыңды
Түбінде келіп шын табар.
 
Аш құлақтан —
Тыныш құлақ.
 
Сөз тапқанға қолқа жоқ.
 
Жақсы байқап сөйлер,
Жаман шайқап сөйлер.
 
Жыланның тілі айыр,
Жылан мінезді адамның сөзі айыр.


Аңдамай сөйлеген
Ауырмайөледі.
 
Аяғы жаман төрді былғар,
Аузы жаман елді былғар.
 
Көп сөйлеген —
Көптен айрылар.
 
Көп сөз — күміс,
Аз сөз — алтын.
 
Суды ішім тоқтатар,
Сөзді шын тоқтатар.
 
Ақпа құлаққа айтқан сөз
Ағып кетеді.
Құйма құлаққа айтқан сөзді
Құйып алады.
 
Өтірікшінің шын сөзі зая.
 
Қатты айтсаң,
Қарындасыңажақпайсың.
Ақырынайтсаң,
Ақың кетеді.
 
Біреудің сөзі әдемі,
Біреудің көзі әдемі.
 
«Көрдім» деген көп сөз,
«Көрмедім» деген бір сөз.
 
ІІІешеннің сөзі — мерген,
Шебердің көзі — мерген.
 
Ине көзінен сынады,
Шешен сөзінен сынады.
 
Қаһарлы сөз — қамал бұзар.
 
Олақтың сөзі —
Орынсыз жамау тәрізді.
 
Орынды айтылған сөз —
Орнына қағылған шеге сияқты.
 
Ойнапсөйлесең де,
Ойлап сөйле.
 
Сөз сүйектен өтеді,
Таяқ еттен өтеді.
 
Мір тәуекел бұзады,
Мың қайғының қаласын;
Бір жылы сөз бітірер
Мың көңілдің жарасын.
 
Адам сөзінен жазады,
Сиыр мүйізінен жазады.
 
Көз жеткізер,
Көз жеткізбегенді
Сөз жеткізер.
 
Аталы сөзге,
Арсыз жауап қайырар.
Ақ пен қараны
Шындық айырар.
 
Шал,
Шалдың сөзі — бал.
 
Ұлы сөзде — ұят жоқ.
 
Сөз шындықты табар.
 
Көп сөйлеген
Иә жолдасынан,
Иә құрдасынан айрылады.
 
Жақсы сөз — жарым ырыс.
 
Жаным десе — жан семіреді.
 
Ауыз дарбаза,
Сөз самал,
Құдай ұрғанға не амал?!
 
Жүйелі сөз —
Жүйесін табар;
Жүйесіз сөз —
Иесін табар.
 
Сөз жүйесін тапса —
 Малиесінтабар.
 
Жүзден біреу — шешен,
Мыңнан біреу — көсем.
 
Бұралқы сөз — күлуге жақсы,
Бұралқы жылқы — мінуге жақсы.
 
Айтпаса жүректен кетеді,
Тартпаса білектен кетеді.
 
Құр судан май шықпайды,
Құр сөзден мән шықпайды.
 
Сөзің тәтті болсын,
Ашуың қатты болсын.
 
Еттен өткен таяқтан,
Сүйектен өткен сөз жаман.
 
Сөз қуған — пәлеге жолығар,
Шаруа қуған — қазынаға жолығар.
 
Өзі — шынашақтай,
Сөзі — келсаптай.
 
Сөздің басы — бір пышақ,
Аяғы — бір құшақ.
 
Сөйлемесе қайдан туады?
Сөз сөзден туады.
 
Айтсаң сөзіңе жет,
Мінгес те, үйіңе жет.
 
Ауруда — шаншу жаман,
Сөзде — қаңқу жаман.
 
Құрғақ сөз бас ауыртар,
Құрғақ қасық ауыз жыртар.
 
Көз көргенше,
Ауыз батыр, сөйлеп қал.
 
Сөз бергенге ерме,
Бөз бергенге ер
Сөз — бейнет болар,
Боз — көйлек болар.
 
Сөзіңді айт ұққанға
Айтып айтпай не керек,
Құлағына мақта тыққанға.
 
Көп сөйлесең — тақылдақ дер,
Аз сөйлесең — ақымақ дер.
 
Көптің аузы — зеңбірек.
 
Кесірлі ауыздан
Кесапатты сөз шығар.
 
Тұз астың дәмін келтірсе,
Мақал сөздің мәнін келтіреді.
 
Ауызында әзілі жоқтың
Қолында қол шоқпары бар.

У казахского народа труд всегда был в почете. Дети с раннего детства наблюдали за делами взрослых и постепенно начинали помогать им, а в более зрелом возрасте полностью включались в трудовой процесс. Мамы и бабушки обучали дочерей женским ремеслам: вышивке, валянию шерсти, ткачеству, приготовлению пищи, работе по дому, уходу за детьми. Воспитанием мальчиков с пяти лет в основном занимались отцы и деды. Передавали им тонкости ведения хозяйства, разведению скота, обучали выделке кожи, обработке металла, резьбе по дереву, кости, камню. Ведь мальчику предстояло стать хозяином своего "шанырака". Поэтому так много казахских пословиц и поговорок посвящены труду, как одной из основ развития.Жаманға жан жуымас, Жалқауға мал жуымас.Дурня люди сторонятся, лодыря и скотина обходит.Саудың асын ішіп, Аурудың ісін істейді.Ест как здоровый, работает как больной.Аз жұмысты қиынсыңсаң, Көп жұмысқатап боларсың.Будешь выбирать легкую работу, трудная достанется.Ер тынысы - еңбек, Ез тынысы – ермек.Для джигита работа – отдых, для лентяя гулянье – отдых.Еңбеккер ұйқыдан ширап тұрады, Еріншек ұйқыдан қирап тұрады.Работяга встает со сна бодрым, лодырь – разбитым.Көңілсіз бастаған іс көпке бармайды.Дело, начатое без души, начатым и останется.Есектің жүгі жеңіл болса, жатаған болады.Когда груз легкий, ишак часто ложится.Егінді жабайы шөп аздырар, Ерді еріншектік аздырар.Пашню сорняк портит, джигита – лень.Ермек қуған бәлеге жолығады, Еңбек қуған қазынаға жолығады.Ищешь только развлечения – наживешь беду, дело ищешь – найдешь казну.Бұқаның арамзасы бұзау арасында жүреді.Ленивый бык вместе с телятами пасется.Істемеген тістемейді.Не работающий не жует.Еңбек етпесең елге өкпелеме, Егін екпесең жерге өкпелеме.Не работал – на людей не обижайся, не сеял – на землю не сердись.