Размещено 2 года назад по предмету
Қазақ тiлi
от aigerimnaetilda
1-тапсырма. Мәтiндi мукият окыныз. Перифразанын турлi тәсiлдерiн колдана отырып, есiм перифразага 2 сурак, етістік перифразага 2 сурак курастырыныз. Орхон-Енисей жазбалары Туркi халыктарынын көне дәуiрдегi узак гасырлык мәдениетi мен тарихы тұрғысынан баға жетпес кунды дуние. Ол VII VIII гасырларда жазылган. Енисей жазбаларынын жалпы саны 85 жол айналасында. Олардын iшiнде кiшiгiрiм жазбалармен катар iрi мәтiндер кездеседi. Туркi жазбаларынын iшiндегi ен маныздысы Орхон жазба мұралары. Орхон өзенінің бойынан табылган бул ескерткiштердiн iшiнде таска кашалып жазылган 3 тарихи мұра ерекше аталады. Онын бiрiншiсi - 732 жылы елген хан iнiсi Култегінге, екiншiсi 735 жылы өлген Білге каганга, ал үшiншiсi Тоныкөкке арналган ескерткіштер. Орхон жазбаларында Турiк каганаты дәуiрiндегi елдiн бiлiм, дуниетанымы, түркі халыктарынын тарихы мен тагдыры, карым-катынастары, жеңiстерi мен екiнiштерi, отаншылдык, ерлік, бiрлiк, намыс туралы тусiнiгi, наным-сенiмi тәуелсiздiк ансары, осы жолдагы аткарган кызметтерi жазылган. Жырларынын негiзiне түрік руларын бiрiктiру, ныгайту, сырткы жаулардан коргау идеясы алынган. Орхон жазуының мәдени мұраларынын бiрi Култегiн ескерткіші. Биіктігі - 3,5 метр, төменгi енi - 1,32 метр. жогаргы жагынын енi - 1,22 метр. Биіктеген сайын жiнiшкере бередi, жогаргы белiгi өрнектелген. Тастын торт жагы бiрдей жазылган. Батысқа қараган бетiнде кытай жазуы, калган кабыргасы бiрдей көне түркі жазумен толган. Жырлары түркi ұлтының тарихымен Күлтегiннiн батырлыгын бейнелейдi. Култегiн ескерткiшi - түркi халыктарынын баға жетпес мәдени байлығы. Ескерткіш моделінің 2001 жылы 18 мамырда Астанадагы Л.Н.Гумилев атындагы Еуразия Мемлекеттік Университетінін бас гимаратына орналастыруы казак халкынын аргы аталары Кене турiктердiн тел жазбаларынын каншалыкты кунды мұра екендiгiн дəлелдей түседі