Ответ:

Бұл мәтін Алтын Орда кезеңінің экономикасы мен саудасы туралы баяндалады. Мәтінде Алтын Орда мемлекетінің сауда жүйесі, өндірістік дамуы және стратегиялық маңызы айтылған.

- **Алтын Орда мемлекетінің экономикалық қуаты**: Мемлекет сауда мен өндірісті дамыту арқылы экономикалық күшке ие болған. Бұл кезеңде Орта Азия мен Еуропа арасындағы сауда жолдары маңызды рөл атқарған.

- **Сауда жолдарының маңызы**: Мәтінде сауда жолдарының маңызды рөлі мен олардың Алтын Ордаға тигізген әсері айтылған. Сауда жолдары арқылы мемлекетке тауарлар мен қару-жарақтар келіп, экономикалық өсімді қамтамасыз еткен.

- **Қолөнер мен өндіріс**: Алтын Ордада өндіріс пен қолөнер жақсы дамыған. Жергілікті өндіріс пен қолөнер өнімдері тек ішкі нарықта ғана емес, сыртқы нарыққа да шығарылған.

- **Су жүйелері мен суландыру жүйелері**: Мәтінде су жүйелері мен суландырудың маңызы туралы да айтылады. Бұл жүйелер ауыл шаруашылығы мен өндірістің дамуына ықпал еткен.

- **Саудагерлер мен шеберлердің рөлі**: Саудагерлер мен шеберлердің еңбегі мен олардың экономикаға қосқан үлесі туралы айтылған. Олар экономиканың әртүрлі салаларын дамытып, мемлекетке байлық әкелген.

Бұл мәтін Алтын Орда кезеңіндегі экономикалық процестерді, өндіріс пен сауданың дамуын жан-жақты сипаттайды.

Объяснение:

Ответ:

Сәулет өнерінің алтын дәуірі

Алтын Орда мемлекеті өмір сүрген уақытта Еділдің бойы мен Донның сағасы, Днепр мен Днестр арасы, Каспий мен Қара теңіз, Азау теңізі жағасы, Қазылык (Кавказ) тау бөктерлері орасан өзгерістерге ұшырады. Құс қанаты талатын байтақ өңірде маржандай тізіліп, батыс пен шығыстың келбетін бірдей бойына сіңірген қала- кермендер орнай бастады. Қолда бар деректерге қарағанда, Алтын Орда тұсында қайта қалпына келтірілген немесе жаңадан салынған шаһар-кенттердің ұзын саны 150- ге жетіп жығылады.

Алтын Орда қалалары тіршілік етуге өте қолайлы болды. Оның су құбырлары, жуынды, лас суды ағызу жүйесі, ылғалдың деңгейін сақтап отыратын күрделі су техникалық қондырғылары әлі күнге дейін зерттеушілерді таң қалдырады. Оның үстіне бұл қалаларды басып халықаралық керуен жолдары өтетіндігі себепті, олар әлемге әйгілі сауда орталықтары дәрежесіне жеткен еді. Мәселен, тек Азантық (Донның Азау теңізіне құяр сағасындағы қала) бір өзінен Шығыс пен Батыстан ағылған тең-тең тауарларды күн сайын бүйірлі алты-жеті кеме тиеп әкетіп тұрған екен.

Сонымен қатар, Алтын Орда шаһарлары орта

ғасырлардағы ірі өндіріс, қолөнер орталықтары да болып табылады. Орданың 38 кентінде алтын, күміс теңгелер соғылған. Әр қалада дерлік қару-жарақ жасайтын ұсталардың, зергерлердің, тас қалаушылардың, мата тоқушылардың, тігіншілердің, құмырашы шеберлердің, т.б. махаллалары (кварталдары) болған. Және де қаланы қоныстанған отырықшы қауым мен даланы жайлаған көшпелі жұрт бірінің қажетін бірі өтеп отырған.

Тарихшылар Алтын Орда кезеңіндегі қала мәдениетінің ерекше өркендеуінің себебін бір орталыққа бағынған күшті мемлекеттің болуынан деп түсіндіреді. Расында да, орталықтандырылған қуатты мемлекет болмаса, ұлан-ғайыр өңірде бірыңғай ақша

айналымы, сан салалы сыртқы, ішкі сауданың, өндірістің дамуы жүзеге аспас еді. Алтын Орданың әкімшілік құрылысы ұлыстық жүйеге негізделген-ді. Ұлыстарды ұлыс бектері басқаратын, ұлыс бектері өз кезегінде бектер бегіне бағынатын. Бәрінің үстінен Шыңғыс хан әулеті билік жүргізетін еді. Ал мемлекеттің күнделікті мәселелері уәзір құзырындағы диуанда (кеңесте) шешілетін. Бұл жүйе ғасырлар бойы Ресей әкімшілігінің де негізгі басқару жүйесі ретінде (облыстарға бөліп басқару)

қолданылып келді.